ANYŻ (Pimpinella anisum) i jego zastosowanie w fitoterapii. Leksykon ziół

Anyż w fitoterapii: właściwości lecznicze

Anyż (Pimpinella anisum) od wieków znajduje swoje miejsce w fitoterapii dzięki różnorodnym właściwościom leczniczym. Współczesne zastosowanie anyżu koncentruje się głównie na jego działaniu wykrztuśnym, wiatropędnym i rozkurczającym. Jego głównym działaniem jest upłynnianie wydzieliny oskrzelowej, co ułatwia jej usuwanie i łagodzi przebieg infekcji dróg oddechowych. Działa również na błonę śluzową oskrzeli, zwiększając wydzielanie gruczołów śluzowych górnych dróg oddechowych, co jest szczególnie pomocne w przypadku stanów zapalnych i kaszlu.

Owoce anyżu mają także właściwości bakteriobójcze i grzybobójcze, co sprawia, że są skuteczne w łagodzeniu wzdęć i infekcji przewodu pokarmowego. Działają rozkurczowo na mięśnie gładkie jelit oraz zwiększają wydzielanie enzymów trawiennych, co wspomaga procesy trawienne i łagodzi dolegliwości związane z wzdęciami. Substancje czynne zawarte w olejku anyżowym mogą przechodzić do mleka matki, gdzie wykazują działanie wiatropędne i łagodzące.

Anyż ma słabe działanie estrogenopodobne oraz uspokajające, choć te właściwości są rzadko stosowane w terapii i suplementacji. Tradycyjnie, anyż stosowany był jako środek wykrztuśny (w infekcjach górnych dróg oddechowych) i rozkurczowy. Anyż stosowano także jako wspomagający środek w przywracaniu prawidłowej laktacji i zwiększaniu produkcji mleka u matek karmiących.

Olejek anyżowy – zastosowanie i ostrzeżenia

Jak już wspomniano z owoców anyżu pozyskuje się olejek anyżowy. Olejek anyżowy jest popularnym aromatem spożywczym i leczniczym, często stosowanym w produktach farmaceutycznych oraz kosmetycznych. Jego charakterystyczny, słodkawy zapach sprawia, że jest chętnie wykorzystywany w przemyśle spożywczym, szczególnie w produkcji napojów alkoholowych, takich jak likiery anyżowe.

Na etykietach olejku anyżowego można jednak znaleźć ostrzeżenie dotyczące potencjalnego działania kancerogennego, co wynika z obecności estragolu – naturalnego składnika niektórych olejków eterycznych. Estragol w wysokich dawkach może być szkodliwy, jednak krótkotrwałe spożycie w tradycyjnych ziołowych produktach leczniczych uważa się za bezpieczne dla dorosłych. Europejska Agencja Leków (EMA) ostrzega jednak przed stosowaniem olejku anyżowego u dzieci poniżej 18 roku życia oraz u kobiet w ciąży, ze względu na ryzyko związane z długotrwałym narażeniem na estragol.

Olejek anyżowy jest również estrogenopodobny, co oznacza, że może wpływać na gospodarkę hormonalną, jednak przy zalecanych dawkach, takich jak te proponowane przez EMA, ryzyko tego wpływu jest minimalne. Ważne jest, aby stosować olejek anyżowy zgodnie z wytycznymi dotyczącymi dawkowania i używać produktów spełniających normy farmakopealne.

Anyż- przeciwwskazania i środki ostrożności

Anyż jest cennym ziołem o wielu właściwościach zdrowotnych, jednak jego stosowanie wymaga uwagi i przestrzegania zaleceń, aby uniknąć potencjalnych działań niepożądanych i zapewnić jego bezpieczne stosowanie

Przeciwwskazania

• Alergie i nadwrażliwość: Anyż może wywoływać reakcje alergiczne, szczególnie u osób nadwrażliwych na anetol, który jest głównym składnikiem olejku anyżowego.
• Ciąża i laktacja: Chociaż tradycyjnie anyż stosowany był w celu zwiększenia laktacji, jego stosowanie w czasie ciąży i karmienia piersią powinno być ograniczone. Wysokie dawki mogą prowadzić do działań niepożądanych, dlatego w tym okresie zaleca się konsultację z lekarzem przed rozpoczęciem kuracji.
• Problemy skórne: Osoby z zapaleniem skóry, w tym egzema, oraz z wrażliwością na substancje drażniące powinny unikać bezpośredniego kontaktu z olejkiem anyżowym, który może powodować podrażnienia i reakcje alergiczne.
• Choroby wewnętrzne: Olejek anyżowy nie jest zalecany w przypadku ostrych stanów zapalnych żołądka, jelit oraz nerek, a także w przypadku choroby wrzodowej i krwawień wewnętrznych.

Środki ostrożności: Olejek anyżowy i preparaty z anyżu powinny być stosowane zgodnie z zaleceniami producenta lub specjalisty. Należy unikać długotrwałego stosowania olejku w dużych dawkach, aby zminimalizować ryzyko toksyczności i działań niepożądanych. Chociaż interakcje z lekami nie są szeroko udokumentowane, zaleca się ostrożność przy równoczesnym stosowaniu anyżu z lekami hormonalnymi lub innymi lekami, które mogą mieć podobne lub przeciwne działanie.

Zakończenie

Anyż, znany również jako biedrzeniec anyż (Pimpinella anisum), to zioło o szerokim zastosowaniu w kuchni i fitoterapii. Charakteryzuje się delikatnym, słodkawym smakiem i bogatym składem chemicznym, w tym olejkiem eterycznym z dominującym anetolem. W kuchni anyż wykorzystywany jest jako przyprawa, natomiast w fitoterapii ceniony jest za właściwości wykrztuśne, wiatropędne i rozkurczowe. Działa korzystnie na drogi oddechowe, przewód pokarmowy i może wspomagać laktację. Jednak jego stosowanie wiąże się z pewnymi przeciwwskazaniami, takimi jak alergie, ciąża czy problemy skórne. Należy także uważać na olejek anyżowy, który może wywołać działania niepożądane przy długotrwałym stosowaniu w dużych dawkach. Warto korzystać z anyżu zgodnie z zaleceniami i być świadomym jego potencjalnych skutków ubocznych.

Autorka: A. Warda. Redaktorka bloga netzdrowie.pl; absolwentka kursu Zielarstwo i Towaroznawstwo Zielarskie w IMK w Katowicach

Źródła:

1. Ziołolecznictwo. Poradnik dla lekarzy pod red. Aleksandra Ożarowskiego, Warszawa 1982
2. K.Błecha. I. Wawer, Profilaktyka zdrowotna i fitoterapia, Żywiec 2019
3. W. Poprzęcki, Ziołolecznictwo, Warszawa 1990
4. https://rozanski.li/387/biedrzeniec-anyz-pimpinella-anisum-l
5. Joanne Barnes, Linda A Anderson and J David Phillipson, Herbal Medicines Third edition, Pharmaceutical Press 2007

Uwaga! Pamiętaj, że przedstawione treści mają wyłącznie charakter edukacyjny i informacyjny. Dokładamy wszelkich starań, aby były one merytorycznie poprawne, jednak nie zastępują one indywidualnej porady specjalisty, dostosowanej do Twojej sytuacji.