DZIURAWIEC ZWYCZAJNY (Hypericum perforatum). Leksykon ziół

Dziurawiec jest popularną rośliną, dokładnie rzecz ujmując byliną. Rośnie na niżu, na polach, łąkach i miedzach, a także w niższych partiach gór, w zaroślach, wilgotnych lasach oraz na suchych wzgórzach. Naturalnie w przyrodzie występuje w Europie, Azji zachodniej i północnej Afryce, a na pozostałych kontynentach jest rośliną uprawną i to na szeroką skalę.

Dorasta do wysokości od pół metra do metra, ma pokrój krzewiasty i jest odporny na mróz, liście ułożone naprzeciwlegle są charakterystyczne, bo pokrywa je mnóstwo zbiorników z olejkiem eterycznym, co wygląda jak prześwitujące kropki, gdy patrzymy pod światło wyglądają jak dziurki - stąd też nazwa rośliny - dziurawiec. Kwiaty zebrane na szczytach pędów w kwiatostany, naznaczone są czarnymi plamkami i pachną cytrynowo. Niewielka i brunatna torebka jest owocem, natomiast surowcem leczniczym jest ziele dziurawca (Herba Hyperici).

Ziele zgodnie z wytycznymi zawartymi w Farmakopei Polskiej VI powinno być zebrane w początkach kwitnienia od czerwca do sierpnia – szczególne znaczenie ma tu data 24 czerwca, kiedy to przypada święto Jana Chrzciciela, a niemiecka nazwa dziurawca to „Johanniskraut”, kojarzona jest właśnie z imieniem świętego. Spotkałam się również z legendą według której, krew męczennika Jana Chrzciciela spływając wsiąknęła w kwiaty dziurawca, i faktycznie gdy rozetrzemy kwiat lub liść wypływa z nich czerwony sok, kojarzony z krwią. Stąd też nazwa ludowa „Johannisblut” czyli krew świętego Jana.

Dla celów leczniczych ścinamy górne części pędów, suszymy w cieniu, w przewiewnym miejscu i w temperaturze około 30 stopni Celsjusza, a poprawnie ususzony surowiec powinien mieć żółte kwiaty i zielone liście. Przechowujemy w szczelnie zamkniętych pojemnikach, na przykład słoikach, bez dostępu światła.

Składnikami czynnymi zawartymi w zielu dziurawca są:

• naftodiantrony – hiperycyna i pseudohiperycyna
• floroglucyny – hiperforyna
• ksantony gamma-pironowe
• flawonoidy – rutozyd, kwercytyna, hiperozyd
• garbniki
• olejki eteryczne
• karotenoidy
• fitosterole
• kwas gamma-aminomasłowy

Działanie substancji czynnych w fitoterapii:

- hiperforyna działa przeciwbakteryjnie
- naftodiantrony działają przeciwwirusowo
- pochodne floroglucyny, karotenoidy i chlorofil przyspieszają ziarninowanie
- garbniki działają ściągająco oraz przeciwnieżytowo
- naftodiantrony, ksantony i floroglucyny są inhibitorami monoaminooksydazy MAO
- flawonoidy uszczelniają naczynia włosowate
- hiperycyna zwiększa wrażliwość skóry na promieniowanie UV

Zastosowanie Herba Hyperici w medycynie niekonwencjonalnej:

Dawniej był wykorzystywany powszechnie w chorobach przewodu pokarmowego, żółciopędnie, żółciotwórczo, przeciwbiegunkowo, w schorzeniach żołądkowych, nieżycie jelit, pęcherzyka żółciowego czy wątroby. Obecny stan wiedzy pozwala nam na szersze zastosowanie, jak pisze doktor Różański w swoim opracowaniu na temat dziurawca „udowodniono działanie rozkurczowe na mięśnie gładkie, przeciwhistaminowe, antydepresyjne i antybakteryjne (w stosunku do Escherichia coli, Proteus vulgaris, Streptococcus mutans, Streptococcus sanguis, Staphylococcus oxford i Staphylococcus aureus), antywirusowe. (…) Potwierdzono naukowo działanie gojące rany.”(1) Ze względu na p/wirusowe działanie hiperycyny wyciągi olejowe i spirytusowe zaleca się w leczeniu wirusowego zapalenia wątroby.

W leczeniu łuszczycy, bielactwa czy trądziku pomocne są właściwości fotouczulające dziurawca. W tym celu podaje się choremu preparaty doustne i smaruje się skórę (w miejscu zmian chorobowych), najlepiej sokiem z dziurawca i wystawia ją na działanie promieniowania nadfioletowego. To wszystko oczywiście pod kontrolą lekarza. Bielactwo jest nieuleczalne, ale tak prowadzona terapia poprawia jakość życia pacjenta.

W fitoterapii chorób układu nerwowego wykorzystuje się ekstrakty suche i wyciągi alkoholowe, ze względu na zawartość naftodiantronów, floroglucyn i ksantonów. Substancje te nie rozpuszczają się w wodzie, jest to istotna wiadomość ponieważ możemy wywnioskować z niej, że picie herbaty z dziurawca nie przyniesie efektu w przypadku schorzeń układu nerwowego! Nalewki, soki lub ekstrakty w kapsułkach będą działały uspakajająco i p/depresyjnie, a także adaptogennie czyli uodparniają na stres, poprawiają samopoczucie, koncentrację, procesy uczenia się, zapamiętywania oraz odtwarzania wiadomości. Wzmacniają i przywracają chęć do życia. Dzięki umiejętnością hamowania wchłaniania zwrotnego serotoniny (hormonu szczęścia), kwasu gamma-aminomasłowego GABA, glutaminianu i noradrenaliny, poziom tych substancji rośnie w naszym organizmie, a my jesteśmy radośni, szczęśliwsi i uśmiechnięci – naturalnie :)

W literaturze fachowej znalazłam bardzo interesujące dane o wspomagającym zastosowaniu standaryzowanych preparatów z dziurawca w terapii guzów mózgu: „Korzyści wynikające z zastosowania dziurawca wspomagająco w leczeniu glejaków zarodkowych i gwiaździaków zaobserwował po raz pierwszy zespół lekarzy dr. Coudwella. W 1994 roku ta grupa badawcza opublikowała pionierskie pozytywne wyniki badań w tym zakresie. Dane te zostały potwierdzone przez kolejny zespół badawczy, kierowany przez dr. Zhanga. Wszystkie wyniki przeprowadzonych eksperymentów wskazują jednoznacznie, że połączenie wyciągu z dziurawca z lekami cytostatycznymi generuje znacznie lepsze wyniki niż przy zastosowaniu samej terapii antynowotworowej. Obecnie wspomaganie leczenia choroby nowotworowej tabletkami z dziurawca jest najpopularniejsza formą leczenia guzów mózgu w Niemczech, a także zyskuje coraz większą popularność w innych krajach. „(2) Wysoka zawartość flawonoidów w H.Hyperici znalazła zastosowanie także w przypadku schorzeń układu moczowego, ze względu na właściwości moczopędne, co przeciwdziała tworzeniu się złogów i kamieni moczowych.