Lipa

Lipa drobnolistna (Tilia cordata), znana również jako littleleaf lime w języku angielskim, tilluel a petites feuilles po francusku, czy też Winterlinden w języku niemieckim, jest jednym z najbardziej cenionych drzew w Europie, zarówno pod względem estetycznym, jak i leczniczym. Jest to roślina o długiej historii zastosowania w medycynie ludowej, szczególnie w fitoterapii, gdzie jej kwiatostany służą do łagodzenia różnych dolegliwości zdrowotnych.

Lipa drobnolistna to majestatyczne drzewo, które może osiągnąć wysokość do 30 metrów, a niektóre okazy mogą żyć nawet do 1000 lat. Jest to roślina liściasta, o sercowatych, drobno piłkowanych liściach, które przybierają piękny, ciemnozielony kolor w okresie wegetacyjnym. W okresie kwitnienia, które przypada na czerwiec i lipiec, lipa drobnolistna wydaje drobne, żółte kwiaty zebrane w wiechy. Kwiaty te wydzielają intensywny, słodkawy zapach, który przyciąga pszczoły, czyniąc lipę ważnym drzewem miododajnym.

Lipa drobnolistna występuje powszechnie na terenie Europy i Azji w strefie klimatu umiarkowanego. W Polsce jest to drzewo rodzimie występujące, często sadzone w parkach, przy drogach i w ogrodach jako drzewo ozdobne. Z jej kwiatów, zbieranych wraz z podsadką, pozyskuje się surowiec zielarski, który od wieków jest ceniony za swoje właściwości lecznicze.

Głównym surowcem zielarskim pozyskiwanym z lipy drobnolistnej jest kwiatostan, który zbiera się w pełni kwitnienia. Kwiatostany lipy, zbierane ręcznie i suszone w zacienionym miejscu, stanowią cenny składnik różnych preparatów ziołowych. Surowiec ten jest bogaty w liczne substancje biologicznie czynne, w tym:

• Flawonoidy: Należą do nich pochodne kwercetyny, kemferolu i akacetyny. Flawonoidy są znane z silnych właściwości antyoksydacyjnych, przeciwzapalnych i przeciwwirusowych.
• Olejek eteryczny: Zawiera m.in. farnezol, geraniol i eugenol. Substancje te nadają lipie charakterystyczny zapach i mają działanie uspokajające, przeciwbakteryjne i przeciwbólowe.
• Związki śluzowe: Działają łagodząco na błony śluzowe, co jest korzystne w leczeniu stanów zapalnych dróg oddechowych i układu pokarmowego.
• Kwasy organiczne: Wzmacniają działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne surowca.
• Fitosterole i trójterpeny: Mają właściwości przeciwzapalne i przeciwdziałają nadmiernemu stresowi oksydacyjnemu w organizmie.

Właściwości i działanie  Lipa drobnolistna posiada szerokie spektrum działania, co czyni ją jednym z najważniejszych surowców w fitoterapii. Jej najważniejsze właściwości to:

1. Działanie napotne (Diaphoreticum): Kwiatostany lipy są znane ze swoich właściwości napotnych, które są szczególnie przydatne w stanach gorączkowych. Mechanizm działania polega na zwiększeniu wrażliwości gruczołów potowych na bodźce przesyłane przez nerwy współczulne, co prowadzi do zwiększonego wydzielania potu. Jest to korzystne w leczeniu chorób zakaźnych, takich jak grypa, angina czy przeziębienie, ponieważ zwiększone pocenie się pomaga organizmowi obniżyć temperaturę i szybciej zwalczyć infekcję.
2. Działanie uspokajające (Sedativum): Lipa jest często nazywana „panaceum zmęczenia nerwowego”. Jej kwiaty mają łagodne działanie uspokajające, co czyni je idealnym środkiem na bezsenność, nadpobudliwość nerwową oraz stres. Napary z lipy są polecane osobom, które zmagają się z przewlekłym stresem, niepokojem czy trudnościami w zasypianiu. Działanie to jest wynikiem obecności olejku eterycznego oraz związków flawonoidowych, które łagodnie hamują aktywność układu nerwowego.
3. Wzmacnianie układu oddechowego: Dzięki zawartości związków śluzowych, lipa działa łagodząco na błony śluzowe gardła i dróg oddechowych. Jest to szczególnie korzystne w leczeniu stanów zapalnych górnych dróg oddechowych, takich jak zapalenie gardła, krtani czy oskrzeli. Napary z lipy mogą być stosowane jako naturalny środek łagodzący kaszel, ból gardła oraz chrypkę.
4. Działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne: Lipa wykazuje również działanie przeciwzapalne i przeciwbakteryjne. Związki takie jak eugenol i farnezol działają bakteriostatycznie, co wspomaga organizm w walce z infekcjami bakteryjnymi. Dlatego lipa jest często stosowana w leczeniu anginy, zapalenia gardła oraz innych infekcji górnych dróg oddechowych.
5. Działanie moczopędne: Lipa drobnolistna wykazuje łagodne działanie moczopędne, co pomaga w usuwaniu nadmiaru płynów z organizmu i wspomaga pracę nerek. Jest to korzystne w leczeniu obrzęków oraz wspomagająco przy infekcjach dróg moczowych.
6. Wspomaganie trawienia: Napary z lipy mogą również wspomagać trawienie, dzięki działaniu żółciopędnemu i wzmacniającemu wydzielanie soku żołądkowego. Mogą być pomocne w łagodzeniu dolegliwości trawiennych, takich jak niestrawność, wzdęcia czy bóle brzucha

Przykłady zastosowania lipy w fitoterapii

• Napar na przeziębienie i grypę: Jedną z najczęstszych form stosowania lipy jest przygotowanie naparu na bazie jej kwiatów. Aby go przygotować, należy 1 łyżeczkę suszonych kwiatów zalać 1 szklanką wrzątku i parzyć pod przykryciem przez 15-20 minut. Następnie napar należy przecedzić i pić 3 razy dziennie po 1 szklance. Napar taki działa napotnie, co pomaga w obniżeniu gorączki i łagodzeniu objawów przeziębienia i grypy.
• Napar na bezsenność i stres: Napar z kwiatów lipy może być również stosowany jako środek uspokajający. Regularne picie takiego naparu przed snem pomaga w redukcji stresu, ułatwia zasypianie i poprawia jakość snu. Jest to naturalna alternatywa dla syntetycznych środków uspokajających, która nie wywołuje efektów ubocznych.
• Macerat na rany i owrzodzenia: W leczeniu ran i owrzodzeń, szczególnie tych trudno gojących się, można stosować macerat na bazie świeżych liści lipy. Liście należy zgnieść na jednolitą masę, a następnie nałożyć na ranę i zabezpieczyć bandażem. Taki okład działa antyseptycznie, przeciwzapalnie i przyspiesza gojenie.
• Olej z nasion lipy w pielęgnacji skóry: Olej tłoczony z nasion lipy jest doskonałym środkiem do pielęgnacji skóry. Można go stosować bezpośrednio na skórę twarzy i ciała, aby poprawić jej elastyczność, nawilżenie oraz redukować zmarszczki. Regularne stosowanie oleju lipowego pomaga w utrzymaniu młodzieńczego wyglądu skóry.

Podsumowanie

Lipa drobnolistna to niezwykła roślina, której właściwości lecznicze są cenione od wieków. Dzięki zawartości licznych związków aktywnych biologicznie, takich jak flawonoidy, olejki eteryczne, związki śluzowe i kwasy organiczne, lipa znajduje szerokie zastosowanie w fitoterapii. Jej działanie napotne, uspokajające, przeciwzapalne i przeciwbakteryjne czyni ją cennym surowcem w leczeniu wielu dolegliwości, począwszy od przeziębień, przez problemy trawienne, aż po stres i bezsenność. Lipa jest również ważnym elementem tradycyjnej medycyny ludowej, gdzie była wykorzystywana w leczeniu biegunki, gojeniu ran, a nawet pielęgnacji skóry. Dziś, dzięki rosnącemu zainteresowaniu naturalnymi metodami leczenia, lipa drobnolistna zyskuje na popularności jako bezpieczny i skuteczny środek na wiele dolegliwości. Jeśli jesteś zwolennikiem naturalnych metod leczenia i dbasz o swoje zdrowie w sposób holistyczny, lipa drobnolistna powinna znaleźć się w Twojej apteczce ziołowej. Niezależnie od tego, czy szukasz sposobu na złagodzenie objawów przeziębienia, czy też chcesz poprawić jakość swojego snu, lipa z pewnością przyniesie ulgę i wspomoże Twój organizm w walce z codziennymi wyzwaniami zdrowotnymi.

Źródła:

1. ZIOŁOLECZNICTWO PORADNIK DLA LEKARZY pod redakcją doc. dra hab. ALEKSANDRA OŻAROWSKIEGO Wydanie III WARSZAWA 1982
2. Andrzej J. Sarwa, Wielka encyklopedia roślin leczniczych, Sandomierz 2013