PRZYTULIA CZEPNA (Galium aparine). Leksykon ziół

Przytulia czepna Galium aparine- co to za zioło?

Przytulia czepna to nasz rodzimy oraz ogólnoświatowy chwast z rodziny marzanowatych. Można ją spotkać na polach uprawnych, przydrożnych rowach, nieużytkach, szczególnie na glebach zasobnych w azot. Roślina osiąga długość do 1,5 m czepiając się za pomocą haczykowatych włosków innych roślin. Liście bardzo charakterystyczne, wyrastające w okółkach po 6-10 klinowatolancetowatych listków zakończonych kolcem. Kwitnie na biało od czerwca do sierpnia, następnie wytwarza charakterystyczne owoce w formie dwóch rozłupek pokrytych haczykowatymi przecinkami. To dzięki tym haczykom roślina może się rozsiewać po bardzo dużym terenie używając jako transportu zwierząt i ludzi.

Zastosowanie i właściwości

W starożytnej Grecji ziele przytulii było uznawane za afrodyzjak. Kobiety kąpały się w naparach z ziela aby zapewnić sobie piękno, kobiecość, a także powodzenie w sprawach sercowych, płukano nim włosy aby rosły długie i mocne. Starożytni pasterze pletli z łodyg szorstkie sita do odcedzania mleka. Pod koniec XIV wieku stosowano napar na „nieprawidłowości w jedzeniu i piciu”, leczono nim czyraki, owrzodzenia, opuchliznę, reumatyzm, dnę moczanową oraz choroby płuc. Galen (rzymski lekarz, „ojciec medycyny”) stosował przytulię na otyłość, natomiast Dioscorides (grecki lekarz, farmakolog) zalecał ziele na zmęczenie. Rdzenni mieszkańcy Ameryki używali rośliny jako lek na rzeżączkę, choroby nerek i układu moczowego, a także jako środek moczopędny i przeciwkrwotoczny.

Ciekawostką jest fakt, że nasiona po ususzeniu i uprażeniu stanowią substytut kawy, zawierają one bowiem kofeinę, jednak w mniejszym stężeniu niż kawa. Nasiona można dodawać również do zup, a liście i łodygi mogą być traktowane jako warzywo liściaste. Korzenie przytulii wykorzystywane są do barwienia tkanin, zawierają czerwony barwnik.

Przez lata przytulia czepna była niedoceniania przez naukowców, dopiero w ostatnich latach zaczęto prowadzić dokładniejsze badania składu chemicznego tej niezwykłej rośliny. W roślinie wyodrębniono takie związki jak: glikozydy irydoidowe, kwasy fenolowe (m.in. kwas waniliowy, galusowy, ferulowy czy salicylowy), flawonoidy (luteolina, chryzoeriol, apigenina, kwercetyna), alkaloidy izochinolinowe i indolowe, chinazoliny, terpeny oraz kwasy tłuszczowe. W przytulii znajdują się związki lipofilne odpowiedzialne za silne działanie antybakteryjne i przeciwgrzybiczne oraz wzmacniające organizm. Z powodzeniem ekstrakty z rośliny można użyć w walce z takimi bakteriami jak Escherichia coli, Listeria monocytogenes, Salmonella enteridis, Candida krusei, Candida albicans i wiele innych. W badaniach wykazano także działanie antyproliferacyjne i apoptotyczne na ludzkie komórki raka piersi oraz płuc. Ponadto przytulia wykazuje działanie przeciwutleniające, antymutagenne, kardioprotekcyjne, posiada właściwości oczyszczające, obniża poziom cholesterolu.