Czy glistnik jaskółcze ziele (Chelidonium majus L.) to "dar niebios"? Leksykon ziół
Glistnik jaskółcze ziele (Chelidonium majus L.)- co to za zioło? Coeli donum czyli „dar niebios”, tak o tej roślinie mówili dawniej alchemicy.
Pierwsze wzmianki o glistniku można znaleźć w staroegipskim Papirusie Ebersa datowanego na ok 1550 r. p.n.e. Ceniony był m. in. przez Hildegardę z Bingen oraz Paracelsusa. Jest to mocarne zioło, które ceni równowagę, umiar i rozwagę. Wierzono (nie bez przyczyny), że „sprawuje na ciele zapalenie”. W polskiej medycynie ludowej był stosowany przede wszystkim zewnętrznie, głównie na brodawki skóry i odciski, a także rany, piegi i uporczywe krosty. Wewnętrznie stosowany był jako remedium na pasożyty oraz przy ospie. Polska nazwa składa się z dwóch członów mających różne znaczenia, jaskółcze ziele, bo zakwita na wiosnę wraz z powrotem jaskółek oraz glistnik, gdyż stosowano go na wypędzenie pasożytów z organizmu. Jest też oczywiście mnogość nazw potocznych, nie sposób je wszystkie wymienić, ale do najciekawszych należą: kurza ślepota, dar niebieski, brodawnik czy zwyciężyjad.
A jak wygląda?
W maju ta wieloletnia roślina zakwita żółtymi kwiatami na terenie całej Polski, nawet w centrach dużych miast. Nie raz widziałam ją wyrastającą spomiędzy cegieł na ścianach budynków kilka metrów nad ziemią, rośnie dosłownie wszędzie (podziękować należy mrówkom, które transportują nasiona glistnika na swoich barkach). Bardzo trudno pomylić ją z innymi roślinami, po przełamaniu gałązki lub korzenia natychmiast wypływa żółto-pomarańczowe mleczko.
Surowiec zielarski i zastosowanie
Chelidonium majus należy do rodziny makowatych (Papaveraceae). Jest wieloletnią rośliną dorastającą nawet do metra wysokości. Łodygę posiada wyprostowaną, rozgałęzioną, owłosioną. Liście pierzastosieczne, przyjemnie miękkie w dotyku, z delikatnie srebrnym nalotem, od spodu siwe i owłosione. Kwiaty na szczytach pędów, w kolorze żółtym. Owoce w postaci strąków, pękające wzdłuż. Nasiona czarne, w przekroju białe, opatrzone w białe ciałko, czyli mięsisty wyrostek zwabiający mrówki. Kwitnie od maja do października. Po skaleczeniu rośliny wydziela ona charakterystyczny pomarańczowo-żółty sok. Surowiec zbiera się przed lub w czasie kwitnienia, najlepiej w maju lub czerwcu, suszy w temperaturze pokojowej. Należy delikatnie zbierać i transportować ziele, aby nie uszkodzić struktury liści. Korzenie można pozyskiwać od jesieni do wiosny. W razie potrzeby ziele glistnika możemy zbierać przez cały rok, nawet zimą. Swoją mrozoodporność zawdzięcza obecności glikogenu w swoich komórkach (jest to substancja zapasowa charakterystyczna dla tkanek zwierzęcych, u roślin występuje skrobia).
Skład chemiczny
Glistnik zawdzięcza swoje właściwości lecznicze alkaloidom, których wyizolowano już ponad 40 i ta liczba stale rośnie. Do najważniejszych należą alkaloidy izochinolinowe typu benzofenantrydyny (chelidonia, chelerytryna, sangwinaryna), protoberberyny (koptyzyna, berberyna, stylopina), porfiny (magnofloryna, korydyna, norkorydyna), protopiny (protopina, α-allokryptonina) oraz alkaloidy chinolizydynowe (m.in. sparteina) i turkijeniny. Zawartość alkaloidów waha się w zależności od części rośliny, w zielu wynosi ok. 0,5-1,5%, w korzeniach i niedojrzałych owocach 3-4%, a w soku mlecznym nawet do 18,40%. Co ciekawe zawartość alkaloidów różni się w zależności od pory dnia oraz fazy rozwojowej rośliny. Najwyższa zawartość będzie w momencie, kiedy nasiona są w pełni dojrzałe, a w cyklu dobowym najlepiej pozyskiwać roślinę wieczorem.
Ponadto w roślinie występują karotenoidy (ok. 1,35%), flawonoidy (ok. 0,65%), białko (ok. 1,83%), fenolokwasy i ich estry (ok. 0,5%), kwasy organiczne, aminy biogenne, saponiny, garbniki, triterpeny, żywice, witaminy A, C i kwasu nikotynowego, olejki eteryczne. Flawonoidy nie występują w owocach i nasionach, można natomiast znaleźć cholinę w samych owocach.
SÓL do pielęgnacji stóp ze skłonnościami do grzybicy, pękania między palcami 550g Bingo Spa
ZIOŁA DO KĄPIELI przeciwpasożytniczej100g PROHERBIS
PŁYN NA KURZAJKI (glistnik jaskółcze ziele) 1,2 ml Elixir
FLOS zioła sypkie GLISTNIK ZIELE suplement diety 50g
Właściwości lecznicze
Jaskółcze ziele ma działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybiczne, przeciwwirusowe, przeciwpierwotniakowe i przeciwpasożytnicze. Należy również wspomnieć o właściwościach rozkurczających, żółciopędnych, żółciotwórczych, przeciwbólowych, przeciwzapalnych, przeciwalergicznych, antynowotworowych, moczopędnych, uspakajających, przeciwarytmicznych, rozszerzających naczynia wieńcowe, obniżających ciśnienie krwi, korzystnie wpływa na profil lipidowy, przeciwkaszlowych, zmniejszających skurcze oskrzeli. Glistnik okazuje się skuteczny w walce z bakteriami Gram-dodatnich, w tym gronkowcem złocistym, laseczkami tlenowymi i prątkami kwasoopornymi oraz bakteriami Gram-ujemnym (Escherichia coli, Pseudomonas aeruginosa, Klebsiella pneumoniae). Najsilniejsze działanie antybiotyczne wykazują wyciągi z korzenia rośliny.
W badaniach wykazano również działanie przeciwgrzybiczne wobec drożdżaków Candida albicans oraz grzybów pleśniowych. Przy czym działanie przeciwgrzybiczne jest dużo mniejsze niż działanie przeciwbakteryjne.
W soku mlecznym glistnika, oprócz alkaloidów, znajdują się substancje białkowe (21 różnych rodzajów) m.in. glikoproteiny, peroksydazy i chelidocysteiny. Są to związki immunostymulujące oraz cytotoksyczne, odpowiedzialne także za skuteczność w leczeniu kurzajek (zmiany skórne wywołane zakażeniem wirusem brodawczaka ludzkiego HPV). W celu pozbycia się brodawek należy nakładać świeże mleczko 2 razy dziennie przez okres co najmniej 4 tygodni.
W badaniach potwierdzono skuteczność wyciągu z glistnika w przypadku wirusowego zapalenia mózgu i mięśnia sercowego, zakażenia adenowirusami, hamuje rozwój wirusa HIV-1. Nieoceniony jest również w kuracjach przeciwpasożytniczych. Wyciąg wodny jest niezwykle skuteczny w przypadku zakażeń rzęsitkowicą, a także malarią.
Alkaloidy zawarte w glistniku wykazują działanie przeciwnowotworowe i zapobiegają powstawaniu przerzutów. Związki zawarte w preparatach z jaskółczego ziela hamują syntezę DNA i RNA komórek nowotworowych, blokują oddychanie komórkowe nowotworów oraz podziały komórkowe powodując ich śmierć. Zwiększają również wrażliwość komórek nowotworowych na chemioterapeutyki.
Ziele glistnika okazuje się pomocne również podczas leczenia:
- depresji, choroby Alzheimera, działa przeciwlękowo, uspokajająco i neuroprotekcyjnie,
- padaczki,
- w zaburzeniach trawienia, wzdęciach i uczuciu pełności, kamicy żółciowej i moczowej, w stanach skurczowych przewodu pokarmowego, pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych, chorobach trzustki i wątroby,
- bolesnego miesiączkowania,
- zapaleniu oskrzeli, astmie, suchym i dokuczliwym kaszlu,
- w postaci wodnych wyciągów zewnętrznie do przemywania trudno gojących się ran oraz przy egzemach, w postaci maści przy łuszczycy.
Przeciwwskazania i środki ostrożności
Trzeba pamiętać, że glistnik to roślina niebezpieczna. Używana w nadmiarze może doprowadzić do szeregu dolegliwości takich jak ból brzucha, niestrawność, wymioty, biegunka, kolka jelitowa, nietrzymanie moczu, krwiomocz, drapanie w jamie ustnej lub ślinotok. W przypadku silnego zatrucia można spodziewać się spadku ciśnienia tętniczego, nadmiernej senności, zawrotów i bólu głowy, żółtaczki lekozależnej, a nawet śpiączki. Odnotowane były również śmiertelne zatrucia u dzieci. Na pocieszenie napiszę, że jaskółcze ziele jest niesmaczne, gorzkie i nieco ostre. Rzadko się zdarza, aby ktoś nieświadomie zjadł zbyt dużą dawkę ziela. Cytując Józefa Geralda-Wyżyckiego „żadne jej bydle nie tyka” (mowa oczywiście o zwierzętach gospodarczych).
Autorka: Katarzyna Korczyńska-Bar
Zielarka z wieloletnim doświadczeniem. Pasjonatka życia.
Źródła:
- http://www.prometeusze.pl/glistnik/
- https://rozanski.li/1183/chelidonii-herba-jako-surowiec-farmakopealny-i-lek/
- https://www.czytelniamedyczna.pl/3873,glistnik-jasklcze-ziele-chelidonium-majus-l-we-wsplczesnej-terapii-wskazania-i.
- html https://www.czytelniamedyczna.pl/4653,przeciwdrobnoustrojowe-dziaanie-chelidonium-majus-l.
- html http://www.ksiaznica.home.pl/postepyfitoterapii/spfn.php?ktory=3873
- Ruta Kowalska, O czym szumią zioła, Podręcznik ziołolecznictwa tom 1, wydanie II, Grabowo, 2021, ISBN 978-83-956578-0-1
- Praca zbiorowa, Ziołolecznictwo Poradnik kliniczny, Poznań, Forum Media Polska, 2023, ISBN 978-83-260-5068-8 Art. nr 3270
- O.Grzegorz Franciszek Sroka franciszkanin, Poradnik ziołowy, wydanie nowe poszerzone o zweryfikowane receptury, Rychwałd, 2001, ISBN 83-901472-0-3
- Jan Schulz Edyta Überhuber, Leki z bożej apteki, Warszawa, Chrześcijański Instytut Wydawniczy „Znaki Czasu”, 1994, ISBN 83-00-00855-1
PŁYN NA KURZAJKI (glistnik jaskółcze ziele) 1,2 ml Elixir
FLOS zioła sypkie GLISTNIK ZIELE suplement diety 50g
SÓL do pielęgnacji stóp ze skłonnościami do grzybicy, pękania między palcami 550g Bingo Spa
Olej z GLISTNIKA 50 ml RemediumNatura
ZIOŁA DO KĄPIELI przeciwpasożytniczej100g PROHERBIS
Przeczytaj również
