×
CHRZAN POSPOLITY – właściwości lecznicze, działanie, zastosowanie

Chrzan pospolity (Armoracia rusticana) to roślina znana nie tylko ze swojego charakterystycznego, ostrego smaku, ale także z licznych właściwości zdrowotnych. W medycynie ludowej był stosowany od wieków jako naturalny środek wspomagający organizm w walce z różnymi dolegliwościami. W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej chrzanowi, jego właściwościom, zastosowaniu w zielarstwie, korzyściom zdrowotnym, formom występowania oraz przeciwwskazaniom.

Charakterystyka chrzanu

Chrzan pospolity (Armoracia rusticana) to bylina z rodziny krzyżowych (Cruciferae), ceniona zarówno w kuchni, jak i medycynie naturalnej. Roślina ta naturalnie występuje w Europie i Azji, a w Polsce można ją spotkać dziko rosnącą na polach, w ogrodach, a także w uprawach przeznaczonych do celów spożywczych. Grube, białe i rozgałęzione korzenie chrzanu stanowią główny surowiec użytkowy – Radix Armoraciae – wykorzystywany zarówno jako przyprawa dietetyczna, jak i składnik preparatów ziołowych.

Chrzan wyróżnia się charakterystyczną budową: mięsiste korzenie kryją w sobie glikozyd siarkocyjanowy – sinigrynę, która po rozkładzie enzymatycznym uwalnia związki bakteriobójcze oraz izosiarkocyjanian allilu, znany z intensywnego aromatu i działania drażniącego. Co więcej, korzeń zawiera witaminę C (do 0,3%), co podnosi jego wartość odżywczą. Łodygi chrzanu osiągają wysokość do 50 cm, a liście – dolne duże i długoogonkowe, a łodygowe mniejsze – stanowią element rozpoznawczy rośliny.

Chrzan najczęściej rozmnaża się wegetatywnie z sadzonek korzeniowych. Technika ta pozwala na uzyskanie grubych i dobrze rozwiniętych korzeni, idealnych do spożycia. W trakcie uprawy konieczne jest regularne usuwanie dodatkowych korzeni bocznych, aby główny system korzeniowy mógł równomiernie grubieć. Jesienią wykopuje się korzenie – grubsze przeznacza się do wykorzystania kulinarnego, a cieńsze służą jako materiał na wiosenne sadzonki.

Jak wykorzystujemy chrzan w ziołolecznictwie?

Chrzan pospolity (Armoracia rusticana) od wieków zajmuje ważne miejsce w ziołolecznictwie, dzięki swoim wszechstronnym właściwościom i unikalnemu składowi. Jego roztarty, świeży korzeń stosuje się nie tylko jako ostrą przyprawę do mięs czy ciężkostrawnych potraw, ale także jako naturalny środek wspomagający trawienie. Dzięki zdolności pobudzania wydzielania soków trawiennych, chrzan ułatwia przyswajanie składników odżywczych, poprawia przemianę materii i skutecznie pobudza apetyt, co czyni go niezastąpionym w walce z niestrawnością czy osłabieniem organizmu. W medycynie naturalnej korzeń chrzanu znalazł również zastosowanie w leczeniu infekcji układu oddechowego.

W formie syropu działa wykrztuśnie i odkażająco na górne drogi oddechowe, przynosząc ulgę w przypadku uporczywego kaszlu czy zapalenia oskrzeli. Dzięki swoim właściwościom bakteriobójczym skutecznie zwalcza drobnoustroje, wspomagając leczenie infekcji. Dodatkowo jego znacząca zawartość witaminy C wzmacnia odporność organizmu.

Chrzan działa także moczopędnie, wspierając oczyszczanie organizmu z toksyn i nadmiaru płynów, co czyni go pomocnym w terapii schorzeń układu moczowego.

Zewnętrzne zastosowanie chrzanu cieszy się równie dużym uznaniem – okłady z tartego korzenia, dzięki działaniu drażniącemu, poprawiają krążenie w miejscu aplikacji, łagodzą ból i zmniejszają obrzęki. Są szczególnie skuteczne w leczeniu gośćca stawowego i mięśniowego, zapalenia nerwu kulszowego, a także dolegliwości związanych z dną moczanową. Chrzan jest naturalnym sprzymierzeńcem w terapii chorób reumatycznych.

Formy zastosowania chrzanu w fitoterapii

Jednym z popularniejszych sposobów jest syrop z chrzanu, który wyróżnia się działaniem wykrztuśnym i odkażającym górne drogi oddechowe. Jest szczególnie skuteczny w leczeniu uporczywego kaszlu, zapalenia oskrzeli i przeziębień. Z kolei okłady z tartego chrzanu wykorzystuje się zewnętrznie przy dolegliwościach reumatycznych, bólach mięśniowych, zapaleniu nerwu kulszowego oraz dnie moczanowej – działają rozgrzewająco, poprawiają krążenie i zmniejszają obrzęki.

W formie wewnętrznego stosowania chrzan można wykorzystać jako napar przygotowany z suszonego korzenia, który działa moczopędnie, wspomaga oczyszczanie organizmu i reguluje pracę układu trawiennego. Napar pomaga także w łagodzeniu infekcji dróg moczowych dzięki swoim właściwościom antyseptycznym.

Ciekawą alternatywą jest nalewka z chrzanu, znana z działania wzmacniającego, bakteriobójczego i pobudzającego apetyt. Można ją stosować jako środek poprawiający przemianę materii oraz wspomagający organizm w stanach osłabienia czy rekonwalescencji.

Dzięki różnorodnym formom stosowania chrzanu, jego prozdrowotne właściwości można skutecznie wykorzystać zarówno w terapii wewnętrznej, jak i zewnętrznej, dostosowując metody do indywidualnych potrzeb.

chrzan   chrzan na netzdrowie.pl

Przeciwwskazania i środki ostrożności

Ze względu na silne działanie drażniące, zarówno wewnętrzne, jak i zewnętrzne, chrzan powinien być stosowany ostrożnie. Spożycie chrzanu w dużych ilościach może powodować podrażnienia błony śluzowej żołądka i jelit, dlatego nie zaleca się go osobom z chorobą wrzodową, refluksem żołądkowo-przełykowym czy nadwrażliwością przewodu pokarmowego. Zewnętrzne stosowanie okładów z chrzanu u osób z wrażliwą skórą może prowadzić do zaczerwienienia, pieczenia, a nawet oparzeń.

Chrzan nie jest również odpowiedni dla dzieci poniżej 6. roku życia, kobiet w ciąży i karmiących piersią, ponieważ brak jest wystarczających danych dotyczących bezpieczeństwa jego stosowania w tych grupach. Osoby cierpiące na choroby nerek lub stany zapalne dróg moczowych powinny skonsultować spożywanie chrzanu z lekarzem. Warto pamiętać, że chrzan w formie surowej lub przetworzonej może wywoływać reakcje alergiczne u osób uczulonych na rośliny z rodziny krzyżowych (Cruciferae).

Aby korzystać z dobroczynnych właściwości chrzanu bez ryzyka dla zdrowia, należy przestrzegać zaleceń dotyczących jego stosowania oraz unikać przekraczania zalecanych dawek. W razie wątpliwości zawsze warto skonsultować się z lekarzem lub fitoterapeutą.

Podsumowanie

Chrzan pospolity to niezwykle wartościowa roślina o szerokim zakresie zastosowań zdrowotnych. Jego właściwości lecznicze są doceniane zarówno w medycynie ludowej, jak i współczesnej. Dzięki bogactwu składników odżywczych i bioaktywnych może wspierać organizm w walce z infekcjami oraz poprawiać funkcje trawienne. Jednak należy pamiętać o przeciwwskazaniach i stosować go z umiarem. Warto wzbogacić swoją dietę o ten naturalny skarb!

Autorka: A. Warda. Redaktorka bloga netzdrowie.pl; absolwentka kursu Zielarstwo i Towaroznawstwo Zielarskie w IMK w Katowicach

Źródła:

  1. Mateusz Emanuel Senderski; Ziołowe receptury na zdrowie; Podkowa Leśna 2012
  2. Aleksander Ożarowski Wacław Jaroniewski, Rośliny lecznicze i ich praktyczne zastosowanie, Warszawa 1987
  3. Joanne Barnes, Linda A Anderson and J David Phillipson, Herbal Medicines THIRD EDITION, Pharmaceutical Press 2007
  4. Stefania Korżawska, Po zdrowie z ziołami, Warszawa 2015
  5. Ziołolecznictwo poradnik dla lekarzy pod redakcją A. Ożarowskiego; Warszawa 1982

Uwaga! Pamiętaj, że przedstawione treści mają wyłącznie charakter edukacyjny i informacyjny. Dokładamy wszelkich starań, aby były one merytorycznie poprawne, jednak nie zastępują one indywidualnej porady specjalisty, dostosowanej do Twojej sytuacji.

Kontakt

Jeśli masz pytania napisz lub zadzwoń!

Nasi eksperci są do Twojej dyspozycji od poniedziałku do piątku od 10:00 do 18:00

Zapisz się na newsletter i odbierz rabat 10 zł