Herbaty

Początki herbaty: starożytna legenda i krótka historia

Słowo "herbata" (茶) czyli (chá) jest jednym z niewielu słów, które pochodzi pierwotnie z języka chińskiego i w jakiejś jego formie możemy go odkrywać w niemal wszystkich językach świata. Historia herbaty jest bogata i długa - sięga tysięcy lat wstecz, a jej korzenie znajdują się na terenie dzisiejszych Chin. Istnieje bardzo wiele legend dotyczących odkrycia samej herbaty, ale najbardziej popularna opowiada o pewnym chińskim cesarzu Shen Nung, który panował w 2737 r. p.n.e. Według owej, pięknej legendy, cesarz odkrył herbatę przypadkiem, gdy liście z herbacianego krzewu wpadły mu podczas jego poobiedniego odpoczynku do wrzącej wody, którą miał wypić. Cesarz skosztował naparu i zachwycił się jego smakiem i aromatem.

Herbata była początkowo używana jako lekarstwo z powodu swoich właściwości zdrowotnych. W III wieku n.e. w Chinach zaczęto ją jednak pić również dla przyjemności. Sztuka parzenia herbaty ewoluowała przez wieki, a herbata stała się ważnym elementem chińskiej kultury. Chińczycy jako pierwsi zaczęli eksportować herbatę na terenie Azji, głównie do Japonii, Korei i Wietnamu.

W XVI wieku herbata dociera i do Europy - a to za sprawą portugalskich i holenderskich kupców. Początkowo, herbata była bardzo ekskluzywnym towarem, na który mogły sobie pozwolić tylko bogaci mieszkańcy. W XVII wieku herbata stała się jednak popularna w Wielkiej Brytanii, gdzie do dziś jest ulubionym napojem. Dzięki kolonizacji i handlowi międzynarodowemu herbata zyskała popularność na całym świecie. Zaś w miarę upływu czasu różne regiony świata wytworzyły własne specyficzne gatunki herbaty i sposoby parzenia tego napoju. Dzisiaj herbata jest drugim, zaraz po wodzie, najczęściej spożywanym napojem na świecie - na świecie co sekundę pije się około 15 000 filiżanek herbaty.

Właściwości zdrowotne herbaty: Która herbata jest najzdrowsza?

Wybór "najzdrowszej" herbaty może zależeć od indywidualnych potrzeb zdrowotnych i preferencji smakowych. Herbaty, szczególnie herbata zielona, biała i czarna, posiadają bardzo wiele korzyści zdrowotnych wynikających głównie z zawartych w nich polifenoli (polifenole zawarte w herbacie, szczególnie w zielonej i białej, mogą działać jako przeciwnowotworowe, hamując wzrost komórek rakowych), katechin (katechiny w herbacie działają przeciwnowotworowo; przeciwutleniacze wiążą wolne rodniki w organizmie ), antyoksydantów (antyoksydanty w herbacie pomagają chronić organizm przed szkodliwym działaniem wolnych rodników, co może prowadzić do spowolnienia procesów starzenia oraz obniżenia ryzyka wystąpienia wielu chorób przewlekłych) i innych związków bioaktywnych. Herbata zawiera kofeinę, ale w mniejszej ilości niż kawa. Jedna filiżanka herbaty zawiera około 30-50 mg kofeiny, podczas gdy jedna filiżanka kawy może zawierać od 70 do 140 mg kofeiny.

Czy picie herbaty jest zdrowe?

Herbata działa przeciwbakteryjnie, pobudza ( z racji tego, że zawiera teinę ) i jest jako napój - pita oczywiście w rozsądnych ilościach - ogólnie bardzo zdrowa. Herbata zmniejsza również próchnicę, niszczy bakterie i wirusy oraz obniża ciśnienie krwi poprzez fakt, że wzmacnia naczynia krwionośne. Według jednego z badań opublikowanego w "European Journal of Preventive Cardiology", spożycie dwóch do trzech filiżanek herbaty dziennie może zmniejszyć ryzyko cukrzycy typu 2 oraz chorób serca czy udaru mózgu. Przeprowadzone zaś w 2018 roku badanie opublikowane w "Journal of Agricultural and Food Chemistry" wykazało, że związki fenolowe zawarte w herbacie, takie jak katechiny i flawonoidy, mają pozytywny wpływ na mikrobiotę jelitową, zmniejszając liczbę niekorzystnych bakterii i zwiększając liczbę korzystnych. Badanie przeprowadzone w Japonii i opublikowane w "Journal of the National Cancer Institute" wykazało, że osoby, które regularnie piły zieloną herbatę, miały o 20-30% mniejsze ryzyko zachorowania na raka w porównaniu z osobami, które nie piły herbaty w ogóle. Są także badania , które sugerują, że herbata może również pozytywnie wpływać na zdrowie układu kostnego poprzez zwiększenie gęstości kości.

Rodzaje herbaty: zielona, czarna, biała, oolong i inne

Zielona herbata pochodzi z tej samej rośliny co czarna herbata i różni się tym, że nie jest fermentowana. Aby temu zapobiec, liście są parzone lub prażone i suszone dopiero po więdnięciu. W Polsce najbardziej popularną herbatą jest czarna herbata, która stanowi około 90% spożywanych herbat. Najczęściej wybieranymi rodzajami herbaty czarnej są Earl Grey, English Breakfast i Darjeeling.

Wiele badań naukowych sugeruje, że zielona i biała herbata mają szczególnie korzystne właściwości zdrowotne. Niektóre badania sugerują, że spożywanie zielonej herbaty może wspierać utratę wagi, dzięki przyspieszeniu metabolizmu i spalaniu tłuszczu. W badaniu przeprowadzonym przez Kuriyama (2006) na grupie 40 530 Japończyków, stwierdzono, że regularne spożycie zielonej herbaty obniża ryzyko umieralności z powodu chorób sercowo-naczyniowych. Specjalnym rodzajem japońskiej herbaty zielonej, która jest produkowana z cienko mielonych liści herbaty, jest matcha. Matcha zawiera bardzo dużo antyoksydantów, a także naturalnie występującą L-teaninę, która doskonale wpływa na poprawę nastroju i koncentracji. Z kolei w badaniu przeprowadzonym przez Santana-Rios (2001), stwierdzono, że biała herbata ma silne właściwości przeciwnowotworowe dzięki sporej zawartości polifenoli.

Niemniej jednak, nie skreślajmy z naszej herbacianej listy tradycyjnej czarnej herbaty. Czarna herbata również zawiera wiele cennych składników i jest znana oraz pita od pokoleń. Tym, którzy nie mogą się zdecydować, polecamy herbatę oolong, czyli herbatę półfermentowaną. Liczne badania potwierdzają, że regularne spożywanie herbaty oolong może pomóc w utracie wagi poprzez zwiększenie tempa metabolizmu i spalania tłuszczu. Herbata ollong może także poprawić funkcję mózgu, a także zmniejszyć ryzyko chorób neurodegeneracyjnych, na przykład takich jak choroba Alzheimera. Ten rodzaj herbaty może pomóc także w utrzymaniu zdrowego serca poprzez obniżenie poziomu cholesterolu i ciśnienia krwi.

Herbaty ziołowe i aromatyzowane

Herbata jest zdefiniowana jako napar z liści, pąków lub łodyg krzewu herbacianego - Camellia sinensis. Owoce i herbaty ziołowe nie są uważane za herbatę sensu stricte. Są one przez herbacianych sommelierów uważane za produkty herbatopodobne - chociaż nazwa herbata została już u nas tradycyjnie przyjęta na te ziołowe czy owocowe napary. Dotyczy to również herbaty Rooibos, lub Mate. Herbata rooibos jest często stosowana jako zdrowa alternatywa dla herbaty i kawy, ponieważ jest bogata w antyoksydanty i nie zawiera kofeiny, co czyni ją wręcz idealnym napojem na popołudnie czy wieczór.

Herbaty ziołowe nie tylko smakują przyjemnie, ale mają również bardzo pozytywny wpływ na zdrowie i pomagają na konkretne dolegliwości. Już Hildegarda z Bingen robiła jednak rozróżnienie pomiędzy herbatą do picia, a herbatą leczniczą. W swoich książkach Hildegarda opisuje wiele różnych ziół, które mogą być stosowane do przygotowania herbat ziołowych, takich jak mięta, melisa, rumianek, dziurawiec, kozieradka, lipa, szałwia, tymianek i wiele innych. Zdaniem Hildegardy, każde z tych ziół ma swoje własne właściwości lecznicze i może być stosowane w zależności od indywidualnych potrzeb i dolegliwości.

Dzisiaj już wiemy, że wiele herbat ziołowych do picia może być jednocześnie herbatą do picia i herbatą leczniczą. Smakują dobrze, działają profilaktycznie i mogą skutecznie wspomagać leczenie naszego ciała. Zwłaszcza w przypadku dolegliwości układu trawiennego i oddechowego herbaty ziołowe są bardzo pomocne. Niektóre zioła mają jednak tak silne działanie i możliwe skutki uboczne, że należy je stosować z umiarem i pod kontrolą - podobnie jak leki. Prawidłowe dawkowanie jest ważne i powinno być dokonywane tylko po konsultacji z lekarzem, dietetykiem lub fitoterapeutą. Jeżeli zdecydujesz się na zakupy w naszej zielarni www.netzdrowie.pl - nasi Eksperci także chętnie doradzą Ci w kwestii najlepszego wyboru herbaty specjalnie dla Ciebie i dobiorą ją dla Ciebie także pod kątem Twoich preferencji czy oczekiwań efektów prozdrowotnych.

Gdy jesteś zestresowany czy przemęczony na pewno dobrze zrobi ci świeża herbatka ziołowa z melisy lub dziurawca. Przy bólu gardła sprawdził się napar z szałwii do płukania gardła, a przy kaszlu ulgę przynosi herbata z liści podbiału lub miodunki. Herbatka z kwiatów lipy to najlepsza herbata na gorączkę i grypę - którą stosowały już z sukcesami nasze prababki. Przy bólach brzucha i stanach zapalnych nieoceniona może okazać się herbata z rumianku. Herbatka miętowa pomoże natomiast niemal na pewno w zaburzeniach przewodu pokarmowego, podobnie jak herbata z liści jeżyny. Natomiast przy wzdęciach korzystny może się okazać napar z kopru i kminku.

Pośród herbat owocowych bardzo popularne ostatnio są herbaty liofilizowane - często bardziej aromatyczne i smaczne niż zwykłe herbaty, ponieważ proces liofilizacji pozwala na zachowanie większej ilości naturalnych olejków eterycznych i innych składników z liści herbaty. Herbaty tego typu mogą być z wielu różnych owoców jak: maliny, jeżyny, jagody, jabłka czy pigwa.

Oprócz herbat ziołowych czy owocowych znana jest także i bardzo chętnie pita herbata ajurwedyjską - czyli mieszanka ziół i przypraw stosowana w ajurwedzie (starożytnej indyjskiej medycynie). Niektóre z najczęściej używanych składników w tego typu herbacie to imbir, kardamon, cynamon, kminek, mięta, lukrecja, kurkuma, anyż i czarnuszka. Herbata ajurwedyjską ma działanie rozgrzewające i wzmacniające, ale jest także stosowana do łagodzenia objawów różnych dolegliwości, takich jak bóle brzucha, katar, kaszel, czy też problemy trawienne.

Herbaty aromatyzowane reprezentują z kolei grupę herbat, w których procesie produkcji dodaje się naturalne olejki eteryczne, ekstrakty roślinne, dehydratowane owoce, kwiaty bądź przyprawy w celu wprowadzenia zróżnicowania w aspekcie smakowym oraz sensorycznym.

Herbaty sypane czy herbaty w saszetkach (fixy)?

W chłodniejsze dni gorąca herbata jest napojem idealnym. Rozgrzewa przyjemnie od środka i stopniowo, a do tego wprowadza spokój i relaks w naszą rutynę i codzienność. Jednakże herbata nie jest jednorodna, a prawdziwą głębię smaku i aromatu można osiągnąć także dzięki odpowiedniemu jej parzeniu. Dla każdego podniebienia znajdzie się odpowiedni smak, ponieważ drugim imieniem herbaty jest - jej różnorodność.

Herbaty sypane zawsze pozwalają na większą kontrolę nad ilością samej herbaty, czasem parzenia a także ostatecznym smakiem. W przeciwieństwie do herbat w torebkach, liście herbaty nie są na ogół zmielone, a przynajmniej niemal na pewno otrzymujemy je w większych kawałkach co umożliwia większy kontakt z wodą i uwalnia więcej smaku i aromatu herbaty. Sypane liście herbaty również są zwykle wyższej jakości niż herbaty w torebkach, ponieważ nie są poddawane takiej samej obróbce i przetwarzaniu.

Herbaty w torebkach lub saszetkach (fixy) także mają swoje plusy - są dużo bardziej wygodne i zdecydowanie łatwiejsze w użyciu. Są również bardziej praktyczne do zabrania w podróż czy do pracy. Warto jednak pamiętać, że herbaty w torebkach zazwyczaj zawierają mniejsze kawałki liści herbaty, co może ostatecznie wpłynąć na jakość smaku i aromatu końcowego naparu.

Podczas zbioru ręcznego zbiera się tylko "dwa liście i pąk", czyli dwa najwyższe liście i pączek liściowy herbaty. Na opakowaniach herbat możemy więc często znaleźć skróty mające na celu poinformowanie o jakości konkretnej herbaty oraz użytych klasach liści. Dobry smak herbaty zależy jednak nie tylko od klasy liści, ale także od regionu uprawy, klimatu, czasu zbioru (sezonu), udziału pączków liściowych czy starszych liści, metody zbioru, czasu parzenia, twardości wody, a nawet - jak twierdzą znawcy herbaty - rodzaju naczynia do zaparzania herbaty itp.

Parzenie herbaty - sztuka czy umiejętność?

Można śmiało powiedzieć, że o sztuce parzenia herbaty napisano tomy książek - bo tak jest też w rzeczywistości. Wiele z nich przeznaczonych jest zarówno dla początkujących, jak i doświadczonych miłośników herbaty dając czytelnikowi wgląd w ceremonie i rytuały związane nie tylko z samym aktem parzenia herbaty, ale także poruszając kwestie duchowego aspektu picia tego napoju, równie istotnego w kulturze Wschodu. Praktyki parzenia i picia herbaty są w Japonii czy Chinach często postrzegane jako sposób na osiągnięcie harmonii, spokoju oraz duchowej uważności umożliwiając relaksację, skupienie i kontemplację. W Japonii ceremonia parzenia herbaty nazywa się "chanoyu", a w Chinach "gongfu cha".

Właściwe parzenie herbaty liściastej czy ziołowej różni się w zależności od rodzaju herbaty, jednak istnieje kilka uniwersalnych zasad, które polecamy Wam zastosować, aby uzyskać najlepszy efekt. A więc - zagotuj wodę i odmierz odpowiednią ilość herbaty w przeliczeniu na jedną filiżankę wody (na jedną filiżankę około 250 ml stosuje się około 1-2 łyżeczek liści herbaty) Zielona herbata potrzebuje krótszego czasu parzenia (1-3 minuty), oolong, biała i żółta herbata średniego czasu (3-5 minut), a czarna i herbata pu-erh dłuższego czasu (5-7 minut Zaparzanie herbaty ziołowej powinno trwać dłużej - przez około 5-10 minut - aby wyciągnąć maksimum smaku i korzyści zdrowotnych z zawartych w niej ziół. Wg badań naukowych, najlepszą temperaturą wody do zaparzenia herbaty to 80-85°C.